Voedsel kweken in de stad
Categorie(ën): Stads leven, Voedsel voor de mensheid, Duurzame projecten, Thematische lessen
Een project uit Havana, Cuba
Een voorbeeld van de manier waarop mensen in een grote stad hun voetafdruk kleiner en het klimaat in de stad prettiger gemaakt hebben en gezorgd hebben voor goedkoop en gezond voedsel. Dit kan op veel plaatsen gebeuren, en gebeurt ook al, maar in Havanna hebben ze ervaring.
Inleiding
Het gebeurt al tamelijk veel: voedsel kweken in de stad. Men schat dat wereldwijd rond 800 miljoen mensen in steden groenten kweken en kleine dieren houden om te eten (Smit et. al 1996). Cuba is het land waar dit het meest gebeurt in de steden. Dat is een recente ontwikkeling, veroorzaakt door politieke en economische oorzaken van buitenaf.
Toen de Sovjet Unie in 1990 instortte verloor Cuba zijn bron van goedkope fossiele brandstoffen, goedkoop voedsel, kunstmest en bestrijdingsmiddelen, waarvan het land tientallen jaren afhankelijk was geweest. Cuba was te arm om genoeg voedsel te importeren of de landbouw voort te zetten, die afhankelijk was van veel kunstmest en bestrijdingsmiddelen.
Stadslandbouw
Om het voedselprobleem op te lossen begon men er stadslandbouw te ontwikkelen. De mensen werden aangemoedigd om voedsel te kweken op onvruchtbare stukken land, met gebruik van goedkope materialen. In de loop van de tijd werd het gebruikelijk om met weinig hulpmiddelen plaatselijk voedsel te produceren.
In Cuba werd dit met buitenlandse hulp (vanuit Australië) door de regering opgezet, maar dit kan heel goed met weinig geld door mensen zelf worden opgezet.
Wat is nodig?
Het belangrijkste wat nodig is om in de stad voedsel te kweken is toegang tot stukken land, waar men langere tijd over kan beschikken ( dus die niet volgend jaar alweer bebouwd zijn!). Maar zelfs met een muur op de zon kan al veel, (zie het verhaal over GROENE MUREN hieronder).
Een groep die wil beginnen met voedsel kweken in de stand (‘stadsboeren’) moet allereerst op zoek naar goede plekken. Naast tuinen kunnen ook balkons en daken worden gebruikt, maar ook schoolpleinen, ongebruikte landjes, soms is er ruimte bij ziekenhuizen en medische centra te vinden.
In Cuba kweken de mensen vruchtbomen ( citrusvruchten, mango, guava, vijgen, koffie, bananen, avocado, druiven enz.) groenten ( soorten spinazie, komkommers, tomaten, sla, enz), sierplanten (orchideeën, cactussen, palmen, etc.), kruiden (gember, kurkuma, oregano, rozemarijn, salie, basilicum, pepermunt, enz.) en geneeskruiden. Ze houden ook kleine dieren zoals kippen, konijnen, cavia’s, varkens en eenden, die gevoerd worden met keukenafval. Ze hebben daar ook een centrale organisatie die de ‘permacultuur’ stimuleert, door het geven van informatie en te helpen bij het uitwisselen van zaden, planten en informatie. Ze hebben de mensen geleerd hoe je het beste planten kunt kweken door een combinatie van eetbare planten en nuttige vaste planten, huisdieren en viskweek op te zetten. Ze introduceerden ook biologische bestrijdingsmethoden en leerden de mensen keukenafval te gebruiken om compost te maken. Ze gebruiken kikkers, insecten en kleine hagedissen om schadelijke insecten te bestrijden. De mensen worden aangemoedigd om regenwater op te vangen en huishoudelijk water te hergebruiken na zuivering door waterplanten. Mensen die veel thuis zijn kunnen goed werk doen door toezicht te houden op vochtigheid, misschien insecten bestrijden en onkruid wieden. Deze projecten zijn dus ook goed te gebruiken voor de samenwerking in een wijk.
Voedsel kweken in tuinen, open plekken in de stad en schooltuinen kan
- Leuk en leerzaam zijn voor stadskinderen die weinig weten over de manier waarop voedsel wordt geproduceerd
- Een goede manier zijn om goedkoop en gezond voedsel te krijgen voor arme mensen
- Een manier zijn om het leven in de stad aangenamer te maken door de aanwezigheid van bomen, bloemen en schonere lucht
- Het afvalprobleem een stuk kleiner maken doordat organisch afval gecomposteerd en in de tuinen gebruikt kan worden
Elk open stukje grond kan worden gebruikt! En zelfs als je geen ruimte hebt kan het, een zonnige muur is genoeg om groenten te kweken!
GROENE MUREN
Groenten, bloemen of veevoer kweken kan in een stedelijke of droge omgeving heel goed gebeuren tegen de buitenmuur van huizen en gebouwen. Als je aan 6 meter muur vier plantenbakken boven elkaar gebruikt, heb je al 8 vierkante meter om te kweken. Huishoudelijk afvalwater (ongeveer 40 liter per persoon, dus van een huishouden van vijf personen heb je al 200 liter) is voldoende voor die hoeveelheid. en in ons land hebben we natuurlijk meestal al genoeg aan regenwater.
Er kunnen ook technieken toegepast worden zoals in moderne kassen worden gebruikt, die ook bekend zijn van de bedrijven in de Negevwoestijn in Israel (druppeltechniek). Juist de kleinschaligheid maakt het gebruik van zulke systemen praktisch.
Hoe doe je dat?
In de bakken die aan de muur bevestigd zijn staan de planten in potten of in plastic zakken. De bakken kunnen gemaakt worden van afvalhout, of metalen platen, ze moeten circa 30 cm breed zijn en een meter lang. Leg een lap plastic op de bodem zodat er een laagje water in blijft staan.. Ze kunnen naast en boven elkaar aan de muur worden bevestigd, zodat de ruimte zo goed mogelijk wordt gebruikt, en de planten voldoende zon krijgen.
Het water (‘grijs’ water uit het huishouden) kan via een druppelsysteem uit een tank op de planten bakken druppelen; het kan dan door een ‘textielpomp’ naar de planten worden geleid. De tank moet natuurlijk boven de hoogste bak komen. Een lap doorzichtig plastic voor de plantenbakken maakt er een broeikasje van.
De waterpomp kun je als je handig bent misschien ook zelf maken:
De textielpomp
Neem een smalle reep stof (van oude jeans, een oud laken of zo) en naai de einden aan elkaar zodat je een lange lus krijgt. Leg deze lap tussen twee rollers, en laat de rollers draaien door middel van een elektromotortje dat werkt op zonne-energie: een klein zonnepaneeltje is genoeg. De strook stof wordt tussen de rollers uitgeknepen. Plaats het geheel zo, dat het uitdruipende water in je plantenbak druppelt. Met reepjes stof kun je het van de bovenste bak naar de bak er onder laten druppelen. Als je ‘grijs’ – dus gebruikt water gebruikt, moet je het systeem regelmatig schoonmaken!
Maar je kunt natuurlijk ook heel goed dagelijks water geven, als het niet regent…
Vragen:
- Waarom was de instorting van de Sovjet Unie een ramp voor de Cubanen?
- Wat is het belangrijkste exportproduct van Cuba?
- Wat weet je over de relatie tussen Cuba en de VS?
- Tot 1990 ontving Cuba van de Sovjet Unie vooral fossiele brandstoffen en pesticiden. Misschien was het voor het milieu wel een zegen dat dit stopte. Leg uit waarom.
- Cubanen kweken het fruit en de groenten die passen in hun klimaat. Welke soorten zouden in jouw stad goed kunnen groeien als je groenten en fruit zou willen gaan kweken?
- een stad met veel bomen en tuinen (ook al zijn ze klein) is gezonder om in te wonen dan een stad waar die dingen niet zijn. Hoe maken bomen en planten de lucht schoner en gezonder?
- Wat is biologische bestrijding? Waarom is dat duurzamer dan chemische bestrijding?
- In de toekomst zullen steeds meer mensen in steeds grotere steden wonen. Dit maakt de ontwikkeling van ‘stadsland- en tuinbouw’ alleen maar meer noodzakelijk. Leg uit waarom dit een heel duurzaam idee is (geef minstens drie duurzame aspecten!).
- Misschien kun je thuis of op school een stadskwekerij op kleine schaal gaan maken, en de handigste van jullie klas kan proberen die ‘textielpomp’ te ontwikkelen – ook handig voor je gewone planten als je met vakantie gaat… (maar iemand moet wel regelmatig kijken of het nog werkt…)
Op deze website kun je meer informatie vinden over ‘permacultuur’ – als je genoeg Engels kent:
www.permaculture.org.au